PLC یا چرخه عمر محصول یک مدل مفهومی در بازاریابی است که به توضیح مراحل مختلفی که یک محصول در طول عمر خود طی می‌کند، می‌پردازد. این ابزار کلیدی در بازاریابی به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا در هر مرحله از عمر محصول استراتژی‌های بازاریابی مناسب را اتخاذ کنند.
استفاده از مدل بازاریابی چرخه عمر محصول تأثیر مثبتی بر رشد اقتصادی کسب‌وکارها دارد، نوآوری را ترویج و از تداوم استفاده از محصولات قدیمی در مدت‌زمان بالا جلوگیری می‌کند. این مدل از چهار مرحله اصلی معرفی، رشد، بلوغ و افول با رویکردهای خاص در بازاریابی تشکیل شده است. تولید محصولات متناسب با نیاز روز، ایمن‌تر، کارآمدتر، باکیفیت‌تر، سریع‌تر و حتی ارزان‌تر از مزایای چرخه عمر محصول است.
Product life cycle اطلاعات راجع به موفقیت یا شکست یک محصول، زمان معرفی محصول جدید یا بهینه‌سازی محصول قدیمی را در اختیار شرکت‌ها می‌گذارد از همین رو تأثیر آن بر یک برند را نباید نادیده گرفت. در این مقاله از سری مقالات وب سایت علی ناصرحجتی به توضیح چرخه عمر محصول می‌پردازیم.
PLC؛ چرخه عمر محصول چیست؟
چرخه عمر محصول یک مفهوم کلیدی در حوزه مدیریت کسب‌وکار است که توصیفی از زمان تولید، ورود و عرضه یک محصول به بازار تا زمان کنار گذاشته شدن آن را در اختیار مدیران و تصمیم‌گیران کسب‌وکار قرار می‌دهد. این اطلاعات به آن‌ها کمک می‌کند تا بهترین استراتژی‌ها و تصمیمات را در هر مرحله از چرخه حیات محصول در نظر بگیرند.
مدیران و متخصصان بازاریابی از PLC به‌عنوان یک عامل مؤثر در تصمیم‌گیرهای راجع به طراحی مجدد محصول، افزایش تبلیغات، کاهش قیمت و گسترش به بازارهای جدید بهره می‌گیرند. به فرایند مدیریت داده‌های چرخه عمر محصول، تدوین استراتژی روش‌های پشتیبانی و نگهداری مداوم از محصول مدیریت چرخه عمر محصول (PLM) گفته می‌شود.
مراحل و چگونگی محاسبه چرخه عمر محصول (PLC)
چرخه عمر برای همه محصولات یکسان نیست و بسته به بازخورد مشتریان، میزان فروش و سود برای هر محصول متفاوت است. جهت محاسبه PLC و تخمین آن می‌بایست از روش ترکیب تاریخ واقعی عرضه محصول به بازار با میزان تغییرات فروش محصول استفاده کرد. در این روش ابتدا اطلاعات راجع به تعداد فروش، درآمد حاصل از فروش و میزان سود فروش، در واقع آمار فروش جمع‌آوری می‌شود و سپس نمودار فروش محصول به‌وسیله این داده‌ها در یک بازه زمانی خاص رسم می‌گردد.
چرخه عمر محصول در بازار را با تحلیل نمودار فروش می‌توان تشخیص داد. در نهایت تدوین استراتژی‌های دوره عمر محصول و PLC از طریق تحلیل مراحل، محاسبه میانگین مدتی که محصول در هر مرحله از چرخه عمر قرار داشته امکان‌پذیر خواهد بود.
مراحل چرخه عمر محصول
چرخه عمر محصول (Product Life Cycle) مراحل مختلف معرفی تا خروج محصول از بازار را به نمایش می‌گذارد. محصولات همانند افراد دارای چرخه زندگی هستند که به‌طورکلی به چهار مرحله اصلی تقسیم می‌شود. معرفی، رشد، بلوغ و زوال تشکیل‌دهنده PLC هستند که در ادامه به معرفی هر یک می‌پردازیم.
1. معرفی (Introduction)
اولین مرحله در چرخه عمر محصول معرفی است که در این مرحله محصول به بازار عرضه می‌شود. مرحله معرفی معمولاً با هزینه‌های بالایی روبه‌رو است؛ چرا که شرکت باید سرمایه قابل‌توجهی را برای تبلیغات و کمپین بازاریابی در نظر بگیرد. با تبلیغات صحیح و فراوان می‌توانند مصرف‌کنندگان را از محصول جدید و مزایای آن مطلع گردانند.
علی‌رغم تبلیغات فراوان ممکن است مرحله اول با فروش پایین و ضرر مالی همراه باشد. مرحله‌ای است که مشتریان هنوز با محصول آشنا نشده و رقبا نیز با نقاط ضعف و قدرت محصول جدید آشنا نیستند. به همین دلیل شرکت‌ها باید تلاش کنند تا از طریق تعامل با مشتری توجه و اعتماد آن‌ها برای خرید محصول جدید را جلب کنند.
2. رشد محصول (Growth)
Growth یا رشد بهترین مرحله PLC جهت اجرای تبلیغات و کمپین‌های بازاریابی است؛ چرا که محصول مرحله اول را با موفقیت پشت سر گذاشته است. باتوجه‌به رشد تقاضا، تولید و شبکه پخش محصول در این مرحله افزایش می‌یابد. حال دیگر محصول در میان مشتریان متمایز و محبوب شده است و تعداد علاقه‌مندان نیز باگذشت زمان افزایش می‌یابد.
در این مرحله، رقابت با محصول شدید است، از همین رو شرکت باید هزینه‌های زیادی را صرف بازاریابی و تبلیغات محصول کند. هدف از انجام این کمپین‌ها متمایز ساختن محصول است. تبلیغات ریتارگتینگ جهت افزایش میزان فروش نیز در این مرحله توصیه می‌شود. در مرحله رشد، شرکت تولیدکننده با دریافت بازخورد مشتریان می‌تواند محصول خود را بهبود بخشد. دوره رشد در یک‌چرخه عمر محصول منجر به فروش بیشتر و افزایش درآمد می‌شود.
3. بلوغ محصول (Maturity)
برخی از تحلیل‌گران مرحله بلوغ را سودآورترین مرحله PLC می‌دانند؛ چرا که هزینه‌های تولید و بازاریابی در این مرحله کاهش می‌یابد و بازار به اشباع می‌رسد. رقابت در مرحله بلوغ همچنان وجود دارد و حتی بیشترین میزان را دارد؛ زیرا بازار بزرگ‌تر و پخته‌تر شده و شرکت‌های رقیب برای معرفی محصولات مشابه خود زمان کافی دارند.
در این مرحله میزان فروش محصول دیگر تثبیت شده و شرکت تولیدکننده در تلاش است تا با ایجاد نوآوری و تنوع بخشیدن به محصول خود همچنان در جایگاه فروش باقی بماند و برند تداوم داشته باشد. راه‌های جدید با تحقیق در موردنیازهای مصرفی مردم و دریافت بازخورد بیشتر از مشتریان ممکن می‌شود.
4. زوال محصول (Decline)
مرحله آخر در هر چرخه محصول مرحله زوال است که فروش محصول در این مرحله کاهش می‌یابد. هرگاه یک محصول در بازار موفق باشد شرکت‌های دیگر به تقلید از آن شروع به تولید محصول مشابه و حتی بهتر از آن می‌کنند. تولیدات جدید ممکن است فروش محصول را کاهش دهند و سهم بازار آن را بگیرند. عوامل دیگری چون تغییرات در میل و نیاز مشتریان، رقابت شدید و یا ظهور محصولات جدید و نوآوری‌ها نیز بر فروش کمتر تأثیرگذار هستند.
در مرحله زوال شرکت‌ها ممکن است دیگر به انجام تبلیغات مایل نباشند و محصول را از بازار خارج کنند. شرکت می‌تواند محصول را با اعمال تغییرات مجدداً وارد بازار کند یا نسل جدیدی از آن را طراحی و تولید کند. باعرضه نسل جدید محصول دوباره وارد PLC می‌شود.
چرا PLC اهمیت دارد؟
دوره عمر محصول شرکت را قادر می‌سازد تا منابع خود را در جهت تولید محصولات پرطرف‌دار و پرفروش هدایت کند. این ابزار فرصت درک بهتر از نحوه تطابق هر محصول با سبد محصولات یک شرکت را در اختیار بازاریابان و توسعه‌دهندگان کسب‌وکار قرار می‌دهد. رشد اقتصادی مثبت از مزایای چرخه عمر محصول برای شرکت‌ها است. PLC تداوم استفاده از محصولات قدیمی در مدت‌زمان بالا را از بین می‌برد و نوآوری را ترویج می‌دهد. استفاده از مدل بازاریابی چرخه عمر محصول منجر به تولید محصولات ایمن‌تر، سریع‌تر، کارآمدتر و ارزان‌تر می‌شود.
محصولات نو متناسب با نیاز روز با فناوری‌های جدید تولید می‌شوند پس کیفیت بالاتر و هزینه‌های تولید کمتری خواهند داشت. مزایای چرخه عمر محصول آن را به یک ابزار قدرتمند برای مدیریت محصولات و برنامه‌ریزی استراتژی‌های بازاریابی تبدیل کرده است. کسب‌وکارها با استفاده از این ابزار بهترین تصمیمات را در هر مرحله از عمر محصول اتخاذ می‌کنند. از دیگر مزیت‌های چرخه عمر محصول می‌توان به تصمیم‌گیری هوشمندانه در هر مرحله باتوجه‌به نیازهای متفاوتی که دارند و بهینه‌سازی منابع مالی و انسانی اشاره کرد.
اگرچه PLC مزایای زیادی برای کسب‌وکارها دارد؛ اما برای هر صنعتی مناسب نیست. صنایع غیررقابتی، صنایع دارای محدودیت‌های قانونی یا شرکت‌های انحصاری نیاز آن‌چنان به ایجاد تغییرات گسترده ندارند؛ پس چرخه عمر محصول عملکرد مثبتی برای آن‌ها نخواهد داشت. یکی دیگر از معایب این چرخه می‌توان به منسوخ کردن برنامه‌ریزی آینده‌نگرانه اشاره کرد. شرکت ممکن است هنگامی که یک محصول وارد مرحله بلوغ می‌شود برنامه‌ریزی برای تولید جایگزین آن را آغاز کند و توسعه محصول را کنار بگذارد.
زمان استفاده از PLC
برای اینکه کسب‌وکار شما دیرتر دچار دوره زوال شود و یا سریع‌تر بتواند از این دوره عبور کند، نیاز به بهره‌گرفتن از چرخه عمر محصول دارید. PLC بر مدیریت محصولات، جایگزینی محصولات، برنامه‌ریزی استراتژی‌های بازاریابی، بهبود راندمان بازاریابی و تبلیغ محصول جدید مؤثر واقع می‌شود. چرخه عمر محصول یک ابزار قدرتمند برای تصمیم‌گیری و بهینه‌سازی عملکرد تجاری شرکت‌ها است. اکثر محصولات فروخته شده چرخه عمر را طی می‌کنند که ممکن است برای محصولی به محصول دیگر یا صنعتی به صنعت دیگر متفاوت باشد.
این چرخه بهترین شکل استفاده از منابع و چشم اندازه آینده محصول را به شرکت‌ها نشان می‌دهد. برای استفاده از مزایای چرخه عمر محصول باید به تحلیل و بررسی مرحله‌ای که محصول در آن قرار گرفته است، بپردازید. این کار به شما کمک می‌کند تا برنامه‌ریزی لازم برای ایجاد تغییرات در محصولات فعلی خود، توقف تولید و یا عرضه محصول جدید را انجام دهید.
جمع‌بندی
PLC (Product Life Cycle) یا چرخه عمر محصول ابزاری برای توصیف مراحل طی شده یک محصول از زمان ورود تا خروج از بازار است. این چرخه به چهار مرحله اصلی معرفی، رشد، بلوغ و افول تقسیم می‌شود. چرخه عمر محصول به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا مناسب‌ترین تصمیم را در هر مرحله اتخاذ نمایند و به سمت رشد و افزایش سودآوری حرکت کنند. تولید باکیفیت‌تر، متناسب با نیاز مشتریان، بهینه و با قیمت مناسب از مزایای چرخه عمر محصول است.
استفاده از مدل بازاریابی چرخه عمر محصول از تداوم تولید یک محصول برای مدت‌زمان طولانی جلوگیری می‌کند و محصولات جدید را در معرض دید مشتریان قرار می‌دهد. بیشتر کسب‌وکارها برای داشتن استراتژی‌ها بازاریابی موفق نیاز به تحلیل چرخه عمر محصول توسط متخصصین این زمینه دارند. جهت دریافت مشاوره و بهره‌گرفتن از خدمات دکتر علی ناصرحجتی در زمینه مشاوره مارکتینگ و دیجیتال مارکتینگ، مشاوره برندینگ و دیجیتال برندینگ، مشاوره مدیریت و… می‌توانید از طریق صفحه تماس با من اقدام نمایید.
سؤالات متداول:
یک مدل مفهومی در بازاریابی است که به توضیح مراحل مختلفی که یک محصول در طول عمر خود طی می‌کند، می‌پردازد.
چرخه عمر محصول موجب مدیریت بهتر محصول، اتخاذ تصمیم‌های هوشمندانه و بهینه‌سازی منابع می‌شود.
خیر، همه کسب‌وکارها از جمله کسب‌وکارهای غیررقابتی به تحلیل چرخه عمر محصول نیازی ندارند.
